Konya’nın tarihini incelerken yerleşik şehir hayatının Prehistorik (tarih öncesi) çağda başladığını görürüz. Konya şehir merkezine 30 km uzaklıkta bulunan Çatalhöyük, bugüne kadar keşfedilmiş en eski ve gelişmiş Neolitik Devir yerleşim merkezi olarak biliniyor. Burası ilk kez vahşi hayvanlara karşı barınmanın, tarımın, yemek kültürünün oluştuğu ve ateşin kullanıldığı yer.
Bugün Konya’nın merkezinde yer alan Alaaddin Tepesinde de Neolitik izler görebiliyoruz. Alaaddin Tepesi MÖ 9000-5000 Neolitik Dönem, MÖ 5500-3000 Kalkolitik Dönem, MÖ 2000’lerde düzenli iskanın görüldüğü bir yer olmuş.
Yapılan kazılarda Konya’da, Frig, Helenistik, Hitit İmparatorluğu, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı yerleşimlerine ait bulgular elde edilmiş.
Konya’nın Yerleşim Birimi Olarak Tarihsel Gelişimini Etkileyen Medeniyetler:
MÖ 8. Yüzyıl: Hitit Medeniyeti
MÖ 7. Yüzyıl: Frigya ve Kimmerler Medeniyeti
MÖ 6. Yüzyıl: Lidyalılar
MÖ 5. Yüzyıl: Pers Medeniyeti
MÖ 4. Yüzyıl: Makedonlar
MÖ 1. Yüzyıl: Roma Medeniyeti
MS 7. Yüzyıl: Sasaniler ve Müslüman Araplar
1077-1307: Selçuklu Medeniyeti
1307-1465: Karamanoğulları Beyliği
1465-1923: Osmanlı Medeniyeti
1923- : Cumhuriyet
Frigler zamanında iç kale olarak surlarla çevrilmiş, Alaaddin Tepesi bölgesinde gelişen Konya, bir kale kent haline gelmiş. O zaman şehrin ismi Kavania olarak anılıyormuş.
Friglerden sonra kent, Lidyalıların, daha sonra Perslerin egemenliğine girmiş. Büyük İskender’in saldırısından sonra Roma İmparatorluğunun kontrolüne geçen şehir İconium adını almış. Arapların Konia diye adlandırdıkları şehrin ismi, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde de değişmemiş ve günümüze kadar aynı isimle gelmiş; Konya…
Konya, Neolitik Çağ’dan günümüze kadar uzanan süreçte bir yerleşim yeri olarak çağlar boyunca önemli medeniyetlere ev sahipliği yapmış. Böylece kent farklı toplumların farklı kültür, üretim ve yapım teknikleri ile meydana getirdikleri birçok sanat eserine sahip olmuş.
1071 senesinde yapılan Malazgirt Savaşı’ndan önce Anadolu üzerine keşif harekâtları düzenleyen Müslüman Türkler ve Anadolu’yu keşfeden Büyük Selçuklular, bu savaş sonucu Anadolu’nun büyük bir kısmı ile birlikte Konya’yı da bir Müslüman Türk şehri yapmışlar.
Tarihin her döneminde önemli bir yerleşim merkezi olmasına rağmen Konya, gerçek kimlik ve zenginliğine Selçuklu sultanları sayesinde kavuşmuş.
Konya, Anadolu Selçuklularına başkentlik yaptığı 1096-1277 yılları arasında ilim, kültür ve sanatta dönemin ünlü alimleri, filozofları, şairleri, mutasavvıfları, hoca ve diğer sanatkarları da burada toplanmışlar.
Konya, 1277 tarihinde Karamanoğulları tarafından ele geçirilmiş. Daha sonra Karamanoğulları Beyliğinin en büyük şehri olan Konya’da, ilim ve kültür alanındaki gelişmeler devam etmiş,
Osmanlı padişahlarından II. Mehmet (Fatih) Karamanoğulları hâkimiyetine son verince, artık Konya bir Osmanlı şehri olmuş. (1465). Fatih Sultan Mehmet, 1470’te Devletin Rumeli (Sofya), Anadolu (Kütahya), Rûm (Tokat) eyaletlerinden sonra 4. eyalet olarak Karaman eyaletini, merkezi Konya şehri olmak üzere kurmuş.
Osmanlı Dönemi’nde Konya’da ilim, kültür ve sanat hareketleri kesintisiz olarak devam etmiş ve kent ünlü alimler, şairler, tarihçi ve filozofların toplandığı merkez olmaya devam etmiş.
Cumhuriyet Devri’nde hızla büyüyen ve gelişen Konya, dünya insanlık tarihinin en eski yerleşim merkezlerinden biri olarak önemini hep koruyan bir şehirdir.